September 2024

Minder kan ook meer zijn   De ontwikkeling van precisiegeneeskunde is gepaard gegaan met een gepersonaliseerde aanpak van diagnostiek en behandeling. Met name in de oncologie is precisiegeneeskunde in de laatste decennia in een stroomversnelling geraakt. Dankzij nieuwe toepassingen van specifieke algoritmen zoals bijvoorbeeld bij genetica en data-analyse, kan een computer het DNA afkomstig uit de kankercellen van patiënten analyseren in het licht van duizenden genvariaties, honderden kankermedicijnen en talloze medicijncombinaties. Doel is om beter te kunnen bepalen welke systemische behandeling in staat is om specifieke maligne tumorcellen het best te kunnen bestrijden. Dit kan immunotherapie, chemotherapie, hormoontherapie of andere medicijnen betreffen. Precisiegeneeskunde betekent in veel gevallen dat, met minder belasting voor patiënten, er meer kan worden bereikt. In de context van precisiegeneeskunde is de rol van hybride beeldvorming (PET/CT en in mindere mate PET/MRI) waardevol. Niet alleen voor diagnostiek en stagering, maar ook voor het monitoren van therapierespons. Behalve op hybride apparatuur steunt deze bijdrage ook op de toepassing van nieuwe radiotracers. Naast FDG hebben PSMA liganden de rol van nucleaire geneeskunde de laatste jaren versterkt, en zoals de recente wetenschappelijke vergadering van de NVNG liet zien, wordt momenteel ook FAPI gevalideerd als een PET tracer van brede toepassing voor diverse doeleinden. Precisiegeneeskunde betekent ook de-escalatie. Met name in chirurgische behandelingen wordt deze aanpak steeds meer toegepast. Een tendens die in het laatste decennium van de vorige eeuw met de introductie van de schildwachtlierprocedure begon, met als resultaat een geleidelijke vervanging van radicale lymfeklierdissecties. Essentiële component van deze verandering was en is de rol van  nucleaire geneeskunde in het preoperatief in kaart brengen van individuele lymfedrainage patronen en de intraoperatieve lokalisatie van radioactieve schildwachtklieren.  In Nederland resulteerde deze gepersonaliseerde aanpak in een stijging van het aantal schildwachtklierbiopsieën zonder latere completering van axillaire lymfeklierdissecties van 11% in 2006 naar 94% in 2016, bij patiënten met mammacarcinoom zonder klinisch aangedane lymfeklieren en behandeld met neoadjuvant systemische therapie (1). Maar ook in patiënten met positieve axillaire klieren die werden behandeld met neoadjuvante systemische therapie vond men een reductie in het percentage okselkliertoiletten van 99% in 2006 tot 53% in 2016. De tendens tot de-escalatie in behandeling gesteund door neoadjuvante systemische therapie en precisiechirurgie of radiotherapie is ook overgewaaid naar andere maligne tumoren. In deze paradigmaverschuiving speelt de hybride beeldvorming door nucleaire geneeskunde een belangrijke rol als routekaart. Hetzij voor therapierespons, diagnostiek of theranostiek, hetzij voor geleiding van interventies. Nucleaire geneeskunde kan significant bijdragen aan het minder-doen-voor-meer–resultaat dat de precisiegeneeskunde voor ogen heeft. Het adagium ‘minder–is-meer’, is soms ook van toepassing op de samenstelling van het TvNG. Doorgaans ambieert de redactie echter meer, als het gaat om de publicatie van relevante stukken. Zoals in de huidige uitgave van het tijdschrift. In een oorspronkelijk artikel vergelijken Philippine Nooitgedacht et al. PET/CT met [68Ga]PSMA en [18F]FDG voor de bepaling van respons op [177Lu]PSMA . Vervolgens bespreekt Dirk Wyndaele de komst van koolzuuranhydrase IX (CAIX)-targeting in een review, met achtergrondinformatie over de CAIX-gerichte eigenschappen van girentuximab en klinische onderzoeken die deze stof gebruiken voor theranostiek bij niet-nierkanker. Kortgeleden heeft de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), de VENI-financiering voor 2024 toegewezen aan veelbelovende onderzoekers uit de volle breedte van de wetenschap; steunend op onderzoek met betrekking tot nucleaire geneeskunde behoren Sanne van Lith en Anne Pees tot de lijst van laureaten en beiden worden in deze editie geïnterviewd voor de rubriek Onderzoeker in de Kijker. Op basis van ervaringen van de klinische praktijk bespreken Marjolein Hol et al. [18F]fluripidaz als een nieuwe PET-tracer voor de diagnostiek naar coronair lijden en myocardiale ischemie. In dit tijdschrift vindt u verder verslagen van de wetenschappelijke vergadering van de NVNG die werd gehouden op 21 juni jl. in Utrecht met FAPI als hoofdthema, en van het symposium georganiseerd op 28 juni jl. in Utrecht door het Centre for Future Affordable Sustainable Therapies Development (FAST) betreffende ontwikkelingen van het ecosysteem nucleaire geneeskunde.  Verder, bespreken Dirk Wyndaele et al. het gebruik van [177Lu]PSMA bij gemetastaseerd castratieresistent prostaatkanker. Na een bericht over de recente publicatie van de kennisagenda van de NVNG en de opgestelde top-10 van meest relevante en urgente onderzoeksvragen voor de periode 2024-2028, volgt een samenvatting van het proefschrift van Pim Hendriks die op 5 september jl. in Leiden promoveerde. Tot slot een nieuwe “Uit de Oude Doos”, dit keer met als thema leerboeken nucleaire geneeskunde van weleer. Soms is meer ook gewoon meer.   Renato Valdés Olmos & Ben Bulten   INHOUD   OORSPRONKELIJK ARTIKEL Bepaling therapierespons op [177Lu]PSMA door meting van Tumour Lesion Burden op de [18F]FDG PET/CT en de [68Ga]PSMA PET/CT bij patiënten met een gemetastaseerd prostaatcarcinoom P. Nooitgedacht; A. van den Berk; J.Esser; C.Bramer-Moorman; P. van Horssen; L. Andrews; P. Pasker-de Jong; J. van Dodewaard-de Jong; J. de Klerk BESCHOUWING Carbonic anhydrase IX (CAIX) gerichte oncologische beeldvorming en therapie: naar de nier en verder D. Wyndaele ONDERZOEKER IN DE KIJKER Het ontketenen van het succes van FAP gerichte radionuclidetherapie bij pancreascarcinoom S. van Lith BESCHOUWING [18F]flurpiridaz: ervaringen in de klinische praktijk M. Hol, A. Braat, D. Wyndaele ONDERZOEKER IN DE KIJKER Race against the clock A. Pees CWO VOORJAARSSYMPOSIUM 2024 FAPI, Where do we stand?  MEETING The rapidly evolving field of nuclear medicine M. Kooijman  PROEFSCHRIFT Advancements of Interventional oncology treatments for early stage hepatocellular carcinoma P. Hendriks  RICHTLIJNBESPREKING 177Lutetium-PSMA: verschillende tinten grijs D. Wyndaele; D. Oprea-Lager; W. Oyen KENNISAGENDA Kennisagenda nucleaire geneeskunde 2024-2028 UIT DE OUDE DOOS Leerboeken nucleaire geneeskunde door de jaren heen CURSUS- EN CONGRESAGENDA